نظریه بازی چیست؟ تعریف
نظریه بازی شاخه خاصی از ریاضیات است که برای مطالعه تصمیم گیری در شرایط پیچیده ایجاد شده است. نظریه بازی سعی می کند نتایج را بر اساس مدل های تعاملی که در آن تصمیمات هر یک از طرفین بر تصمیمات دیگر طرف‌ها تأثیر می گذارد، پیش بینی کند. منظور از “بازی” در اینجا این است: حرکت توسط یک بازیگر منتج به حرکت توسط دیگران می شود. این ایده از نظر تاریخی به نوشته های تلمود (Talmud) و سون تزو (Sun Tzu) برمی‌گردد. با این حال، کدگذاری معاصر به جان فون نویمان (John von Neumann) و اسکار مورگنسترن (Oskar Morgenstern) نسبت داده می شود. آنها نظریه بازی و رفتار اقتصادی را در سال 1944 منتشر کردند. در اوایل دهه 1950، جان نش (John Nash) نتایج آنها را تعمیم داد و اساس رشته جدید نظریه بازی را فراهم کرد. افزایشی سریع در پیشرفت‌های تئوری منجر به تأسیس اولین مجله دانشگاهی اختصاص داده شده به این رشته توسط اسکار مورگنسترن در سال 1972 شد. امروزه تعداد کمی از شرکت ها بدون افزودن برخی از مدل های تئوری بازی یا عناصر بازی به فرآیند استراتژی خود، درباره استراتژی خود فکر می کنند.
تئوری بازی می تواند به عنوان مطالعه نحوه تعامل و تصمیم گیری افراد تعریف شود. این تعریف گسترده برای بیشتر علوم اجتماعی صدق می کند، اما نظریه بازی با فرض اینکه رفتار هر فرد بر سعادت سایر شرکت کنندگان در بازی تأثیر می گذارد، مدل های ریاضی را بر این تعامل اعمال می کند. این مدل‌ها اغلب چکیده‌هایی کاملاً ساده شده از تعاملات دنیای واقعی هستند. در حالی که بسیاری از نظریه پردازان بازی قطعا از بازی کردن لذت می برند، یک “بازی” نمایشی مجرد از بسیاری از موقعیت های جدی است و هدفی جدی دارد.
مورد استفاده نظریه بازی. کاربردها
- آماده سازی مذاکرات کاری.
- تحلیل اوضاع آینده بازار.
- تصمیم گیری مبتنی بر راهبرد
- سنجش کارایی یک ماجراجویی جدید، مدل کسب و کار، برنامه، پروژه، محصول، خدمت یا تکنولوژی
فرضیات در نظریه بازی
یک مسئله اصلی در مورد تئوری بازی این است که: ایجاد فرضیاتی لازم است. هر مدلی از دنیای واقعی باید فرضیاتی که واقعیت را ساده سازی کند ایجاد کند، زیرا دنیای واقعی پیچیده تر از آن است که با دقت تجزیه و تحلیل شود. بین واقع گرایی و قابلیت فنی برای حل مشکلات، یک مبادله دائمی وجود دارد. حتی اگر بتوان مدلی را نوشت که به طور کلی نحوه تصمیم گیری افراد را به دقت توصیف کند، هیچ تعداد از کامپیوتر قادر به محاسبه آن نخواهد بود.
عموما چه فرضیاتی ایجاد می شوند؟ فرضیات معمول:
- عقلانیت. افراد اقداماتی را انجام می دهند که آنان را خوشحال تر کند. و آنان می دانند که چه چیز آنان را خوشحال می کند.
- دانش عمومی. می دانیم که هر کس تلاش می کند که خود را تا حد امکان خوشحال سازد، به صورت بالقوه با هزینه ی ما.
هستند.
این فرضیات ساختارهای ریاضیاتی بسیاری به خود می گیرند، از خیلی قوی (و احتمالا غیر واقعی) تا ساختار های بسیار ضعیف تر در مطالعه تئوری بازی رفتاری.
اقتصاد تجربی اعتبار این فرضیات را بوسیله ی مشاهده اینکه افراد تا چه میزان در محیط کنترل شده واقعی رفتار می کنند می سنجد.
مثال برای نظریه بازی
شناخته شده ترین مثال نظریه بازی احتمالا سرگیجه زندانی (Prisoner’s Dilemma) است: یک بازی مشارکتی بازی صفر-صدی که نامش را از شرایط فرضی پیش رو گرفته است: دو مجرم دستگیر شده مظنون به ارتکاب جرمی با مشارکت یکدیگر را فرض کنید. با این حال پلیس شواهد کافی برای محکومیت آنان ندارد. دو زندانی جدا از یکدیگر نگه داشته شده اند، و پلیس به هر یک، معامله ای پیشنهاد می کند: فردی که در قبال دیگری شواهد ارائه کند آزاد خواهد شد. اگر هیچ یک پیشنهاد را نپذیرد، آنان در واقع درحال مشارکت علیه پلیس هستند، و هر دو به دلیل کمبود ادله مجازات کمی را می گیرند. هر دو پیروز می شوند. به هر حال، اگر یکی با اعتراف به پلیس به دیگری خیانت کند، از آنجا که آزاد می شود، بهره ی بیشتری می برد. از طرف دیگر فردی که سکوت می کند، مجازات کامل را دریافت می کند زیرا با پلیس همکاری نکرده است، و مدارک کافی موجود است. اگر هر دو خیانت کنند، هر دو مجازات می شوند، ولی ساده تر از زمانی که از صحبت سرباز می زدند. سرگیجه نهفته در این واقعیت است که هر زندانی فقط بین دو گزینه حق انتخاب دارد. ولی بدون اینکه بداند زندانی دیگر چه می کند، قادر به تصمیم گیری درست نیست.
