روش طوفان فکری (Brainstorm) یک فعالیت خلاقانه گروهی نیمه‌ساختارمند است که اغلب در جلسات کاری از پیش برنامه‌ریزی نشده جهت دست‌یابی به ایده‌های جدید برای نوآوری و پیشرفت استفاده می‌شود. اعضای گروه برای ابراز ایده‌ها در مورد یک مشکل و راه حل‌های احتمالی آن ترغیب می‌شوند. این‌کار برای تولید هرچه بیشتر ایده‌ها انجام می‌شود، حتی اگر این ایده‌ها جایگزین‌های قابل استفاده‌ای نباشند. ایده‌ی پشت طوفان فکری این است که گروهی از افراد می‌توانند به سطح بالاتری از (هم‌افزایی) خلاقیت نسبت به مجموع شرکت کنندگان به طور جداگانه برسند.
قوانین طوفان فکری
سه قانون اصلی برای یک جلسه ی طوفان فکری موفق به شرح زیر است:
- شرکت کنندگان باید به رسیدن به ایده‌ها تا حدی که امکان دارد ترغیب شوند، هرچقدر که آن ایده‌ها عجیب باشند (ایده‌های بد وجود ندارند).
- تا انتهای جلسه قضاوتی چه مثبت چه منفی راجع به هیچ ایده‌ای نباید صورت گیرد.
- شرکت کنندگان باید به هم‌افزایی ایده‌های یکدیگر تشویق شوند، ترکیبات نامعمول ایجاد کنند و یکدیگر را به جهات غیرمنتظره سوق دهند.
تذکرات طوفان فکری
برخی تذکرات برای یک جلسه طوفان فکری موفق به شرح زیر است:
- یک تسهیل‌گر مجرب به‌کار گیرید. فردی بیرون از سازمان؟
- شخصی را برای نوشتن تمامی ایده‌های برآمده از جلسه‌ی طوفان فکری منصوب کنید.
- از یک تخته برای نوشتن استفاده کنید. این‌کار مطالعه و ارزیابی بعدی در انتهای جلسه را امکان‌پذیر می‌کند.
- یک موضوع دقیق برای بحث انتخاب کنید (جلسه را بر روی مسئله متمرکز کنید).
- بیشترا ز 8تا10 نفر در هر جلسه شرکت نداشته باشند. اگر شرکت کنندگان بیشترند، جلسه را تقسیم کنید و بعدا به یکدیگر گزارش دهید.
- یک نفر همه چیز را می‌نویسد.
- ایده‌ها را در دو گام ارزیابی کنید: الف: شاخص‌ها را تعریف کنید. ب: نتایج را بر اساس شاخص ها امتیازدهی کنید.
- در انتهای جلسه‌ی طوفان فکری باید در مورد گام‌های مورد نیاز برای اعمال ایده‌ها بحث کنید. اگر پیچیده است، یک جلسه‌ی طوفان فکری دیگر برای چگونگی اعمال آن ایده‌ها ترتیب دهید.
- مشکلی که می‌خواهید حل شود را به طور شفاف تعریف کنید، و هر معیاری که باید به آن رسید را شرح دهید.
- اطمینان کسب کنید که هیچکس درخلال جلسه در مورد ایده‌ها انتقاد و ارزش‌گذاری نمی‌کند. زمانی که اعضای گروه ایده‌ای مطرح می‌کنند، انتقاد یک عامل خطر برای آنان تعریف می‌کند. این‌کار مانع خلاقیت می‌شود و ذات حرکت آزادانه‌ی یک جلسه‌ی طوفان فکری خوب را فلج می‌کند.
- دیدگاهی مشتاقانه و غیرنقادانه در میان اعضای گروه ترویج کنید.
- برای مشارکت و ایده‌پردازی همه شامل ساکت‌ترین فرد گروه تلاش کنید.
- اجازه دهید افراد از جلسه طوفان فکری لذت ببرند.
- افراد را برای رسیدن به هر تعداد ایده‌ای که به ذهن‌شان می‌رسد تشویق کنید. هم ایده‌های کاملا عملی هم بسیار غیرعملی مطلوبند.
- خلاقانه استقبال کنید.
- از اینکه هیچ رشته فکری بیش‌ازحد به طول نینجامد کسب اطمینان کنید.
- افراد را در جهت پرورش ایده‌های دیگران یا استفاده از آن ایده‌ها در جهت ایجاد ایده‌های جدید تشویق کنید.
تأثیرگذاری طوفان فکری
گرچه طوفان‌های فکری برای بیش از 70 سال است که متناوبا در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند، تأثیرگذاری آنان در ایجاد ایده‌های جدید مورد بحث است. طوفان‌های فکری برای تولید تعداد زیادی ایده در مدت زمانی کوتاه بیشترین تأثیرگذاری را دارند. فرآیندهای گروهی نیز برای سنجش ایده‌های موجود مؤثرند. به هر جهت گفته می‌شود که افراد (باهوش) در ساخت ایده‌های اصیل و باکیفیت‌تر بهتر عمل می‌کنند.
کتاب:
Michael Michalko – Thinkertoys (A Handbook of Business Creativity)
Jason Rich – Brain Storm: Tap into Your Creativity to Generate Awesome Ideas and Remarkable Results
